jessicadeabreu

Mezelf in de spiegel zien leidt tot frustrerende innerlijke gedachtes; ook bij vrouwen als het gaat om hun schoonheid. Want de vragen, ‘Ben ik mooi? Zo niet, wat kan ik eraan doen?’, bevestigen de relatie tussen vrouwen en hun spiegelbeeld die veel onthult over de media en het invloed op hun zelfbeeld. Dagelijks wordt men overspoeld met beelden die blijkbaar een bepaalde schoonheidsideaal, manier van kleden en levensstijl proberen aan te praten, en jezelf kan afvragen of jij aan deze norm voldoet. Als zwarte jongedame uit de werkende klasse met een buikje, doorga ik deze gesprekken met mezelf wanneer ik voor de spiegel sta en Beyonce’s feminisme helpt mij daarbij niet. Integendeel, ondanks haar prachtige muziek, reproduceert ze juist dat ik niet aan bepaalde sociale normen voldoe.

Het is een grote misverstand om Beyonce feminisme als een symbool te zien van iedereens feminisme. Ten eerste, omdat feminisme meer omvat dan Beyonce laat zien aan het publiek. Haar feminisme napraten en overnemen, zorgt voor een dubbelgevoel van empowerment en verwarring. En dat klinkt logisch, ze heeft een groot vermogen, ze kent haar talent maar toont haar lichaam op een wijze dat niet elke vrouw aanspreekt. Beyonce’s feminisme zouden wij daarom in context moeten te bekijken in plaats van haar realiteit te projecteren op alledaagse vrouwen. Door inhoudelijk in te gaan op het doel van feminisme, waarom het zich heeft ontwikkeld en hoe wij feminisme inclusiever kunnen maken, zijn essentiële vragen om erachter te komen waarom feminisme niet eenduidig is en waarom Beyonce voor verwarring zorgt. Beyonce is geen doorsnee zwarte vrouw, maar een rijke vrouw met dagelijks internationale media-aandacht. We hangen aan haar lippen, doen haar graag na; we zullen haar niet teveel bevragen, ze is immers een rolmodel. Toch kunnen we niet omzeilen dat Beyonce vanwege haar beroemdheid en vermogen, er bepaalde privileges hangen.

Feminisme heeft zich ontwikkeld in een vrijheid om keuzes te maken als vrouw: carrière of moederschap? Wel of niet regelmatige one-night stands? Weave of natural hair? Hoofddoek of niet? Feminisme staat voor de vrijheid van keuzes waar wij als mannen en vrouwen niet horen te oordelen en vooral geen consequenties moeten aanhangen. Het gaat om het idee dat men niet neerkijkt op het maken van die keuzes, maar ook niet ernaar opkijkt om het reproduceren van bepaalde dominante sociale systemen te voorkomen. Beyonce kan zich wel veroorloven om bepaalde keuzes te maken zoals dansen met ontblote benen en een string, een keuze die alledaagse vrouwen degelijk voor moeten vechten om niet aangezien te worden als ‘slet’ of ‘hoochi mama’. Dus hoe gaan wij om met het idee dat Beyonce dit wel mag doen, maar wanneer bepaalde zwarte vrouwen met gegronde reden wel besluiten om‘pum pum’-shorts en strak topje te dragen op straat (in bijvoorbeeld Amsterdamse Poort), er wel een stigma aan vastzit?

Ten tweede, het idee dat Beyonce totale controle (agency) heeft over haar lichaam en seksualiteit is discutabel. Beyonce is niet langer zomaar een zangeres, het is duidelijk dat zij talent heeft voor zingen en dansen. Ze is inmiddels een topartiest, een brand, en zelfs al een hedendaagse muziekicoon. De populariteit rond haar gaat gepaard met grote muziekmaatschappijen en fashion- en imago stylisten die dagelijks aan haar voorkomen werken om voor een perfecte imago te zorgen. Haar team is een geheel apparaat aan kapitalistische intenties dan gewoon muziek produceren waarin er geen dekolonisatieproces is ondergaan. Dit is te zien bijvoorbeeld aan de racistische en seksistische aspecten die zich nog steeds sluimeren in mainstream media.

Beyonce wordt lichter in huidskleur, haar haar wordt blonder, ze krijgt meer lichtere bruine ogen en haar sluikhaar wappert volop in de wind. Wat veel zwarte feministen zich afvragen, zou zij het zo ver bereikt hebben als zij een donkere zwarte vrouw was zonder die blonde lokken, maar bijvoorbeeld met dreadlocks? Is het een voorwaarde dat je een lichtere huidskleur en sluikhaar moet hebben om als mooi te worden ervaren door de media, als zwarte vrouw? Het zijn deze racistische ondertonen die verborgen zijn in hedendaagse beeldvorming, en maakt Beyonce is een interessante casestudy waarom zij wel assimileert door mainstream media als schoonheidsideaal.

Ik stel me dagelijks de vraag, in wiens handen is het lichaam van de vrouw? Beyonce’s visuele album is vorig jaar uitgebracht. De album draait niet alleen om haar muziek maar is gekleed met muziekvideo’s waarin zij inderdaad letterlijk veel blootgeeft; haar benen, buik, billen maar ook haar bh’s staan centraal. Binnen feminisme is het objectiveren van de vrouw vaak gespreksstof maar fundamenteel in deze discussie is de vraag ‘wie definieert de vrouw?’. Het brengt ons op de volgende vraag: ‘door wiens bril kijken wij eigenlijk naar het vrouwelijke lichaam, of haar seksualiteit?’

“I just wanna be the girl you like (girl you like)
The kinda girl you like (girl you like)
Take all of me”

– Beyonce, Partition, 2013

Dit kan verwarrend overkomen op vele (toekomstige) feministen die zich juist willen bevrijden van de mannelijke perspectief op seksualiteit en ergens de ruimte zoeken om zichzelf te definiëren. Want kan ik ook sexy zijn met een buikje, dijen en stretch marks?

Zoals gezegd, we kunnen Beyonce ook niet loskoppelen van het gegeven dat zij haar werk doet binnen een zeer kapitalistische omgeving die niet vrij is van seksisme en vrouwelijke seksualiteit exploiteert. Het blijkt dat Beyonce ook niet vrij is van dominante sociale onderdrukkingssystemen, en zij zich niet bevrijdt maar deze dus zodanig reproduceert. Hoe vrij is Beyonce werkelijk van bepaalde normen? Zoals de zwarte feministe en cultuur criticus hooks vertelt tijdens The New School debat, heeft de muziekicoon grote impact op jonge meisjes en vindt haar beeldvorming een aanslag op feminisme. Ze noemt Beyonce zelf een terrorist. Beyonce zorgt voor onduidelijkheid om haar ontblote lichaam feminisme te noemen, zonder na te gaan wat de invloed is van patriarchale systemen en kapitalisme in haar omgeving dat zich uit in haar optredens. Bovendien, wat het gevolg is van deze beeldvorming van een rijke zwarte vrouw uit een kapitalistisch milieu op een alledaagse vrouw die haar hoog in het vaandel heeft?

Tot slot, de bovengestelde vragen leggen bloot hoe feminisme verweven is met meerdere systemen dan seksisme. Zoals hooks het noemt een ‘imperialist-white-supremacist-capitalist-patriarchy’. Hierdoor vloeit feminisme net als racisme, classisme, homofobie, ageism etcetera allemaal voort uit dezelfde onderdrukkingssystemen en zijn zij regelmatig gerelateerd aan mekaar. Het zijn deze cruciale machtsrelaties die ontbreken in het Nederlandse discussie over hoe feminisme zich heeft ontwikkeld vandaag de dag waar vrouw zijn zo divers is (zwart, moslim, lesbisch, arm, transgender, niet-dun, etc). De vraag van hooks tijdens The New School panel illustreert de complexiteit en een holistisch aanpak van feminisme:“I really have been challenging people to think about, would we be at all interested in Beyonce if she wasn’t so rich? Because I don’t think you can separate her class power and the wealth from people’s fascination with her. [H]ere’s a young black woman that is so incredibly wealthy, and wealthy is what so many young people fantasize, dream about, sexualize, eroticize and one could argue that even more than her body. I mean, let’s say if Beyonce was a homeless woman who looked the same way, or a poor down and out woman who looked the same way, would people be enchanted with her? Or is it the combination of all of those things that are at the heart of imperialist white supremacist capitalist patriarchy?”

hooks quote ook de legendarisch zwarte feministe/womanist Audre Lorde, “the master’s tools will never dismantle the master’s house”, om aan te geven dat men deze ‘imperialistic, capitalistic, white supremacist patriarchy’ niet kan ontkrachten door dezelfde middelen en omgangsvormen te gebruiken, ook al verdien jij er zoveel geld mee. De zwarte activiste vindt deze trend van zwarte vrouwen met ontblote lichaamsdelen (zoals in Nicki’s Minaj’s Anaconda video) niet bevrijdend. Het reproduceert een beperkte beeld van een vrouw en is daarom ook ergens slaapwekkend: “Because a lot of times, it’s a lot of reproduction of the same. That’s one of the things that struck me about Anaconda. I was like, this sh*t is boring”. Ook voor mij als zwart Europese vrouw, is inderdaad de vraag wat is er nieuw aan deze ontblote vrouwen in videoclips? Wat is de bevrijdende kritiek in Beyonce naakte lichaamsdelen voor jonge zwarte vrouwen uit een andere klasse en dus niet gemakkelijk aan bepaalde keuzes en privileges komen? Wanneer men inziet, zoals de Jamaicaanse/Chinese spoken word artiest Stacey Chin het verwoord, dat ‘all oppression is connected’, komen we dichterbij het deconstrueren waarom Beyonce’s images niet zo bevrijdend is zoals zij claimen. Maar juist bepaalde machtssystemen reproduceert.

In kort, feminisme heeft een holistische aanpak nodig en Beyonce’s feminisme representeert geen inclusieve feminisme. Zij toont feminisme vanuit een perspectief van een rijke zwarte vrouw in een kapitalistische muziekwereld, een omgeving die niet overeenstemt met het leven van een gros uit de samenleving. Dit maakt haar feminisme niet vergelijkbaar met de dilemma’s en bevragingen waar alledaagse vrouwen regelmatig mee kampen. Bij wijze van spreken, heeft zij wel de keus (lees: privilege) om met naakte benen en billen haarzelf te uiten en beschikt over het geld om slank, blond en ‘mooi’ te kiezen. En zo een ander niet.